MÙA VU LAN BÁO HIẾU

Tháng bảy âm lịch đối với hầu hết người Việt là một tháng đặc biệt, trong văn hóa dân gian thì “Tháng bảy ngày rằm xóa tội vong nhân”, còn đối với những người theo đạo Phật thì tháng bảy là mùa báo hiếu. “Vu Lan” là danh từ gọi tắt của “Vu Lan Bồn”, tiếng Phạn là Ullambana. “Ullam” dịch là “treo ngược” (đảo huyền), dụ cho cái khổ của người chết như bị treo ngược, cực kỳ thống khổ. Chữ “bồn” tiếng Phạn là “bana”, dịch là “cứu giúp”. Như vậy “Vu Lan Bồn” là giải cứu tội bị treo ngược. Lễ Vu Lan dù xuất xứ từ một nghi lễ Phật giáo nhưng đã được du nhập vào nước ta hàng ngàn năm nay và đã trở thành một nét văn hóa bản địa dành cho tất cả người Việt vốn có truyền thống hiếu đạo với tổ tiên, ông bà, cha mẹ. Thế nên hiện nay lễ Vu Lan hằng năm đã trở thành nét văn hóa cộng đồng xã hội của người Việt.

Mùa Vu Lan báo hiếu với những nghi thức, tế lễ thuần túy Phật giáo và cùng với những nghi lễ văn hóa dân gian truyền thống đan xen vào nhau một cách hài hòa. Có thể nói là mọi người kể cả những người không theo đạo Phật, những gia đình theo Nho giáo hay theo Lão giáo cũng đều làm lễ Vu Lan, nhân ngày lễ đó tưởng nhớ ông bà, cha mẹ đến bảy đời, công ơn thầy dạy, công ơn quốc gia cũng như công ơn của tất cả chúng sinh. Riêng đối với đạo Phật thì giáo lý Đức Phật dạy con người chúng ta phải tôn kính và tri ân, báo ân đối với tứ trọng ân là ân cha mẹ, ân thầy bạn, ân quốc gia xã hội, ân tam bảo. Giáo lý đạo Phật vốn chú trọng đến tinh thần hiếu nghĩa thế cho nên có thể khẳng định đạo Phật là đạo hiếu, trong kinh điển Nam Tông cũng như Bắc Tông đều ca ngợi ân đức ông bà, cha mẹ và khuyến khích tín đồ luôn tìm cách báo đáp, trong Tăng Chi bộ kinh đức Phật dạy: “Này các Tỳ kheo, có hai hạng người, Ta nói không thể trả ơn được. Thế nào là hai? Đó là mẹ và cha. Nếu một bên vai cõng mẹ, một bên vai cõng cha, làm như vậy suốt một trăm năm cho đến khi cha mẹ trăm tuổi. Như vậy, này các Tỳ kheo, cũng chưa làm đủ để trả ơn cho mẹ và cha. Nếu đấm bóp, thoa xức, tắm rửa, xoa gội và dù tại đấy, mẹ cha có vãi đại tiện, tiểu tiện, dù như vậy, này các Tỳ kheo, cũng chưa làm đủ để trả ơn mẹ và cha…”(Tăng Chi I, 75). Trong kinh Nhẫn Nhục Đức phật dạy: “Thiện cùng cực, không có gì hơn hiếu; ác cùng cực, không gì hơn bất hiếu”. Kinh Tứ Thập Nhị Chương đức Phật dạy: “Phàm người phụng thờ quỷ thần, không bằng phụng thờ cha mẹ. Cha mẹ là vị thần tối thượng”. Kinh Đại Tập đức Phật chỉ rõ: “Nếu ở đời không có Phật thì hãy khéo phụng thờ cha mẹ. Khéo phụng thờ cha mẹ cũng giống như khéo phụng thờ Phật”.Như vậy kinh điển của Phật giáo Nam Tông cũng như Bắc Tông đều nói đến đạo hiếu và rất coi trọng đạo hiếu.

Tinh thần hiếu đạo của Phật giáo đã được chính Đức Phật dạy rõ ràng như thế nên đệ tử Phật đời sau tổ chức thành các nghi lễ trong mùa Vu Lan để thể hiện sự tri ân và báo ân đối với các bậc tổ tiên, cha mẹ. Chính tinh thần hiếu đạo đó đã lan tỏa và ăn sâu trong tâm thức người Việt, thế nên giờ đây lễ Vu Lan không còn là một nghi lễ của Phật giáo nữa mà nó đã trở thành mùa báo hiếu trong cộng đồng. xã hội.

Tinh thần Vu Lan với những nghi thức đi kèm như nghi thức Bông Hồng Cài Áo, phóng sanh, cúng dường, bố thí, làm từ thiện v.v…tất cả đều là những phương tiện thể hiện sự tri ân và báo ân như thế và đã được tổ chức hàng trăm năm nay như thế…

Lễ Vu lan Báo hiếu là một nét đẹp truyền thống văn hoá Phật-Việt, những nghi thức trong mùa báo hiếu đã thấm đẫm trong tâm của những Phật tử và những người con hiếu hạnh.

Dĩ nhiên những người con báo hiếu cho cha mẹ là báo hiếu từ trong tâm thức, tinh thần tri ân và báo ân mẹ cha luôn ăn sâu trong từng trái tim của mình. Báo hiếu hằng giờ, hằng ngày và suốt đời chứ không phải đợi đến tháng bảy hằng năm mới nói đến báo hiếu, mà chỉ xem mùa báo hiếu là một dịp để mình quán chiếu lại nội tâm để soi xét lại mình đã sống tròn hiếu đạo làm con chưa và những ngày sắp tới sẽ sống như thế nào để thể hiện tinh thần đó cho xứng đáng là người con hiếu hạnh mà không thấy hổ thẹn với lương tâm…

Tâm Lễ